Վիլյամ Սարոյան

1. Սարոյանը 3 տարեկանում մնացել է առանց հայր։ Նա եղբոր և քրոջ հետ մեծացել է մանկատանը։

2.Երբ մայրը վերամիավորեց ընտանիքը, Սարոյանը ութ տարեկանում օգնեց թերթեր վաճառելով։

3.Սարոյանը հոր գրած բանաստեղծությունները տեսնելուց հետո որոշել է բանաստեղծ դառնալ։

4.Սարոյանը ցանկացել է, որ իր աճյունից մի բուռ հանձնեն հայկական հողին: Կատարվել է մեծանուն գրողի վերջին կամքը: Այժմ պանթեոնում` մյուս հայ արժանավորների կողքին, գտնվում է նրա գերեզմանը:

5.Սարոյանի խորհուրդը երիտասարդ բանաստեղծին հետևյալն էր. «Աշխատիր սովորել խորը շնչել. իսկապես ճաշակել ուտելիքը, երբ ուտում եք, և երբ քնում եք, իսկապես քնել: Փորձիր որքան հնարավոր է, որ ամբողջ ուժով լինես ողջ, և երբ ծիծաղում ես, ծիծաղիր շատ»:

Հայոց լեզու

.Յուրաքանչյուր սյունակից ընտրելով մեկական  նախածանց և արմատ` կազմել 6 նախածանցավոր բառ:

Ա)  Նախ                     ուշագնաց           

      Ապ                         հասարակարգ

      Ստոր                    ձայնափող
      Գեր                        հանրամատչելի

      Մակ                      դիպված

      Ընդ                        բայական
Նախաձայն,ապուշ,մակբայ,ստորակարգ,գերձայն,ընդհանուր

Բ)  Ենթ                        վերադարձ          

      Հակ                        աշխարհասփյուռ

      Ներ                        անվանակոչություն
      Անդր                     գունաբաժանում

      Դեր                        թունավորել

      Դժ                          կարգախումբ
հակաթույն,ենթակարգ,ներաշխարհ,դժգույն,դերանուն

Գ)  Ենթ                       կողմնորոշում          

      Հար                        խմբերգ

      Ապ                         դրույթ
      Բաց                       կշռույթ

      Թեր                       գրականություն

      Մակ                      անշնորհքություն
ենթախումբ,ապակողմնորոշում,թերկշռույթ,

2. Առանձնացնել հոմանիշ բառերի 6 զույգ:

 Ա. Ընչաքաղց, զգաստ, լիովին, գթալ, ժրաջան, ամբոխ, զգոն, բազմություն, ամբողջապես, անկշտում, ջանասեր, կարեկցել:

Ընչաքաղց-անկշտում

Ժրաջան-ջանասեր

Լիովին-ամբողջապես

Գթալ-կարեկցել

Ամբոխ-բազմություն

Զգաստ-զգոն

Բ.Լուրթ, համամիտ, տոկուն, հաղթանդամ, ստահակ, ալևոր, մեծամարմին, խարդախ, կայուն, կապտագույն, համակարծիք, զառամյալ:

Լուրթ-կապտագույն

Համամիտ-համակարծիք

Տոկուն-կայուն

Հաղթանդամ-մեծամարմին

Ստահակ-խարդախ

Ալևոր-զառամյալ

Գ) զեփյուռ, ճգնել, պերճ, ձանձրալի, ճիրան, մեծանուն, մագիլ, տաղտկալի, սյուք, շքեղ, ջանալ, անվանի:

Զեփյուռ-սյուք

Ճգնել-ջանալ

Պերճ-շքեղ

Ձանձրալի-տաղտկալի

Անվանի-մեծանուն

Ճիրան-մագիլ

3. Բաց թողնված տեղերում գրել տրված բառերը:

Եղյամն էր նշենու գլուխն արծաթում,

Մրսում էր կարծես վայրի սունկը,

Հանգստանում էր հողմը բացատում`

Ականջն ամպրոպի ազդանշանին:

(նշենի, ամպրոպ, բացատ, սունկ,)   

4. Դարձվածքների իմաստն արտահայտել մեկ բառով:

Ա. Լուն ուղտ դարձնել-ուռճացնել

Բ. Շունչ տալ-կենդանացնել

Գ. Սիրտ անել-համարձակվել

Դ. Լույս սփռել-պարզաբանել

5. Բառաշարքում առանձնացրու այն հասարակ անունները, որոնք գործածվում են նաև իբրև հատուկ անուններ: Շարունակիր շարքը:
Նվագավար, կորյուն, կռունկ, զինվոր, ռազմիկ, ամպրոպ, ավետիս, մարտիկ, ձնծաղիկ, շանթ, երամակ, ծաղիկ, աղջամուղջ, նարգիզ, ակն, գալուստ, գոհար, զանգակ, վարդ, բուրաստան, գավառ, գրիչ, համբարձում, այգեստան, գավիթ, կապան, արշալույս, նվեր, հյուսն, քոթոթ, վարպետ:
6.Ածանցման միջոցով կազմիր որևէ տեղացի, երկրացի անվանող գոյականներ:
մշեցի, իտալացի, հայ, արցախցի, իսպանացի, բելգիացի, Նյու Յորք, Էջմիածին, անեցի, մեղրեցի, իրանցի, բյուզանդացի, սյունեցի, Նոր Նախիջևան, տավուշցի,  եգիպտոս, գյումրեցի, ջավախքցի:

7. Գտնել տրված բառերի հնչյունափոխված արմատները և գրել դրանց անհնչյունափոխ ձևերը:
Շեկ, գութ, գեր, կույտ, էջք, ընձառյուծ, թուխպ, ձուլող, սին, բուք, ածուխ, չու, ուղղիղ, բուժել, ուղի:
  8. Բառաշարքում ընդգծել  բարդածանցավոր բառերը: Ինքդ գրիր 5 բարդածանցավոր բառ:
Մրգառատ, մարզպետարան, ընդդիմախոս, անգործություն, ձերբակալություն, ապօրինի, տնտեսագետ, աստվածահաճո, տանտիրուհի, համամարդկային, նվազագույն, աշխարհայացք, առաջնակարգ, համազգային:

Հայոց լեզու գրականություն

  1. Կետերի փոխարեն գրի՛ր յա, իա կամ եա: Բառարանով ստուգի՛ր՝ ճի՞շտ ես գրել
    • Միմյանց, քվեարկություն,  որդյակ,  յասաման,  քիմիական,  հեքիաթային,  ոսկյա,  հրեական,  դաստիարակություն,  սենյակ,  կրիա,  Անդրեաս,  Եղիազարյան,  կյանք: 
  2. Որտեղ պետք է, կետի փոխարեն յ գրի՛ր: 
    •  Հայացք,  հայելի,  հոյակապ,  միացում,  ձիարշավ,  տիեզերական,  փակեի,  կայարան,  խաբեություն,  էի,  գնայի,  բուեր, տղայի,  Մարոյի: 
  3. Կետերը փոխարինի՛ր ր կամ ռ տառով (հարկ եղած դեպքում օգտվի՛ր ուղղագրական բառարանից):
    • Արծիվ, առյուծ, մրմուռ, մարմար, մրմռոց, փրփրել, բարբառել, արհամարհել, բարձ, պառկել: 
  4. Գտիր հնչյունափոխված արմատների անհնչյունափոխ ձևերը:
    • Կիսատ-կես
    • հրեղեն-հուր
    • առվակ-առու
    • կաղնուտ-կաղնի
    • կուտակել-կույտ
    • գծագիր-գիծ
    • փոշեկուլ-փոշի
    • բուրավետ-բույր
    • իջնել-էջք
    • մամռապատ-մամուռ
  5. Փոխիր տրված բառերի մուգ գրված տառերը և ստացիր նոր բառեր:
    • Գիրկ, տանձ, մանր,  կարագ, հոր, սարդ
  6. Փակագծերում նշված բառերից ընտի՛ր ճիշտը և տեղադրի՛ր նախադասությամ մեջ:
    • Երեկոյան բառաչում էին մարգագետիններից տուն եկող կովերն ու հորթերը:
    • Գառնուկը հուսահատությունից մայում էր:
    • Մի կատաղի քամի շառաչեց այնպիսի սաստկությամբ, որ հնօրյա ծառերն արմատից սկսեցին տատանվել:
    • Ծանր ու հին փայտյա դուռը անընդհատ ճռնչում էր:
    • Գեղջուկի և երկրագործի համար սկսվել էր հողային աշխատանքների եռուն շրջան:
    • Այդ եռանդուն ծերուկը զարմացնում էր բոլորին:
    • Միայն սայլերին լծված (նժույգների, ձիերի) խրխնջյունն էր մերթընդմերթ ընդհատում լռությունը:
    • Արքայական նժույգները սպասում են իրենց հեծյալներին:
    • Քո պատմած դեպքը սովորական հնարք է, այլ, ոչ թե իրականություն:
    • Տղան տարբեր հնարանքներ է գործածում աղջկա սիրտը շահելու համար:
  7. Բառակապակցության  իմաստն  արտահայտիր  մեկ  բառով:
    • Թագավորական աթոռ-գահ
    • քաղաքամերձ բնակավայր-ավան
    • վատ լուր հաղորդող-գուժկան
    • ձիերի խումբ-երամակ
    • հաճելի հոտ-բույր
    • կովերի խումբ-նախիր
    • ձկների խումբ-վտառ
    • մեղուների խումբ-պարս
  8. Փակագծերում  տրվածներից  ընտրիր  փոխաբերական  իմաստ  ունեցող  բառը:
    • Բնակատեղին  հետզհետե  ընկղմվեց գիշերային  խավարի մեջ:
    • Ձորի վրա ծիծեռնակի  թափուր բույնն էր  կախվել  անպաշտպան:
    • Ամպամած երկնքից  անձրևն  էր   մաղում շիկացած  հողին:
    • Դու եկար սպիտակ շորերով, երբ ցուրտ երեկոն էր  իմ սրտում:
    • Կանաչների  միջով  հևասպառ  հոսում  էր լեռնային գետակը:
  9. Երկու շարքից առանձնացնել դարձվածքն  ու նրա բացատրությունը:
    • Ականջին օղ անել-բացատրությունը մտքում պահել,  ահը սիրտն ընկնել-սարսափել,  անվանը մուր քսել-պատվազրկել,   անդանակ մորթել-Բարոյական կամ նյութական մեծ հարված հասցնել,  առյուծ կտրել-իրեն քաջի կեցվածք տալ,  բռունցք  թափ  տալ-սպառնալ,  արձան կտրել-քարանալ, բախտը  ժպտալ-բախտավոր, բառերը  քամուն  տալ-ապարդյուն, բերանը  բաց  մնալ-զարմանալ:
    • Շատախոսել,  հաջողվել,  տանջել,  մտապահել,  հիանալ,  քարանալ,  սպառնալ,  երկյուղել,  խիզախանալ,  անարգել: 
  10. Տրված  բարդ  բառերի  առաջին  բաղադրիչները  փոխելով՝ ստացիր  նոր  բառեր:
    • Բարձրագագաթ —Քառագագաթ
    • քաղցրաձայն —բարձրաձայն
    • սահադաշտ-մարտադաշտ
    • օրագիր-ձեռագիր
    • ցատկահարթակ-բեմահարթակ
    • հոռետես- լավատես
    • գինետուն-գարեջրատուն
    • գործընկեր-դասընկեր

Մայրենի

291. Ա և Բ բառախմբերի տարբերությունը բացատրի՛ր: Ո՞ր բառախումբն ես նախադասություն համարում:

            Ա. Ջրի մի նա ամբողջ առանց դեգերել էր շաբաթ անապատում: – Բ. Նա մի ամբողջ շաբաթ առանց ջրի դեգերել էր անապատում:

Բ.
Ա-ն ունի սխալ բառերի դասավորություն։
            Ա. Դիմավորեցին քարավանապետն ուխտավորին ուղտապանները ու             կատակով հյուծված: – Բ. Քարավանապետն ու ուղտապանները կատակով    դիմավորեցին հյուծված ուղտավորին:

Բ.
Ա-ն ունի սխալ բառերի դասավորություն։
            Ա. Դուրս գալ երկար սևամորուք ուխտավորի շտապեց հագուստով նեղ կիրճով        քաղաքից մարդը: – Բ. Ուխտավորի երկար հագուստով սևամորուք մարդը շտապեց նեղ կիրճով քաղաքից դուրս գալ:

Բ.
Ա-ն ունի սխալ բառերի դասավորություն։

292. Տրված բառախմբերը վերածի՛ր նախադասությունների՝ առանց փոխելու բառերի հաջորդականությունը: Բացատրի՛ր, թե ինչպե՞ս կատարեցիր աոաջադրանքը:

            Թշնամի, բանակ, շրջապատել, քաղաք: – Թշնամու բանակը  շրջապատել էր քաղաքը։
            Մայրամուտ, արեգակ, պալատներ, կարմիր, ներկել: – Մայրամուտի արեգակը պալատները կարմիր էր ներկել։
            Փախստական, բարձրանալ, ժայռեր, մեկ, վրա: – Փախստականը բարձրացավ ժայռերի մեկի վրա։
            Այնտեղ, ժայռեր, մեջ, մարդիկ, իսկական, տներ, փորել: – Այնտեղ ժայռերի մեջ մարդիկ իսկական տներ էին փորել։

293. Բացատրի՛ր՝ ինչո՞ւ տրված բառախմբերը նախադասություններ չեն: Դրանք վերածի՛ր նախադասությունների:

   Նրանց քաղաքները հինգ հազար տարի առաջՆրանց քաղաքները հինգ հազար տարի առաջ էին կառուցել։
«
Բիբլիա» հայերեն «գիրք» … «Բիբլիա»-ն հայերեն «գիրք» է նշանակում։
Հին դարերում Հյուսիսային Աֆրիկայում մի քանի քաղաքակրթություններ իրարՀին դարերում Հյուսիսային Աֆրիկայում մի քանի քաղաքակրթություններ իրար էին հաջորդում։

            Եգիպտացիներից հետո այդ երկրում փյունիկցիները՝ հին աշխարհի հիմնական             առևտրականներն ու ծովագնացներըԵգիպտացիներից հետո այդ երկրում փյունիկցիները հին աշխարհի հիմնական առևտրականներն ծովագնացները դարձան։

            Կարթագենը Հռոմի գլխավոր ախոյանըԿարթագենը Հռոմի գլխավոր ախոյանը դարձավ։

            Փյունիկցիները Վասկո դե Գամայից երկու հազար տարի առաջ հարավից           ԱֆրիկանՓյունիկցիները Վասկո դե գամոյից երկու հազար տարի առաջ հարավից Աֆրիկան գրավեցին։

Բառախմբերը նախադասություն չեն, քանի որ միտք չեն արտահայտում։294. Փորձի՛ր բացատրել, թե ի՞նչ է նախադասությունը:

295. Տրված տեքստում նախադասություններն առանձնացրո՛ւ (սկսի՛ր մեծատառով, վերջակետերը դի՛ր):

            Եզոպոսի առակներից մեկում այսպիսի բան է պատմվում. ընկերոջից շատ ձուկ      որսալու համար, մեկը պղտորում է ջուրը։ Հավանաբար, այդտեղից էլ առաջացել է «պղտոր ջրում ձուկ որսալ» արտահայտությունը: Դա գործածվում է խառնաշփոթ դրություն ստեղծող, ու դրանից օգուտ քաղող մարդու մասին:

Արծիվն ու հովիվը

Ամէն օր դասերէն յետոյ,  փորքրիկ Վաչիկը իրենց ուլիկները կը տանէր մօտակայ սար եւ կ’արածէր:

Երբ ուլիկները իրենց գլուխները կը ծռէին խոտ ուտելու, Վաչիկը իր գրպանէն կը հանէր գիրքը եւ կը սկսէր ընթերցել: Այդ օրը ուլիկներէն մէկը՝ Չալիկը, հեռացաւ հօտէն եւ գնաց ժայռի մը ետեւ խոտ ուտելու: Սակայն անմիջապէս վերադարձաւ:

  • Մէէ՜….

Փոքրիկ հովիւը հասկցաւ, որ Չալիկը վախցած է, ուստի գնաց տեսնելու, թէ ինչ կար ժայռին ետեւը:

Տղան այնտեղ տեսաւ արծիւ մը՝ փորին վրայ փռուած, թեւերը լայն բացած: Անոր մէկ թեւէն արիւն կը հոսէր:

Փոքրիկ հիվիւը անմիջապէս կապեց վէրքը, եւ արծիւին պառկեցուց խոտին վրայ: Արծիւը բացաւ կտուցը. ծարաւ էր:  Վաչիկը ջուր տուաւ անոր եւ քնքուշօրէն շոյեց գլուխը, թեւերը: Ան մէկ շաբաթ խնամեց արծիւին: Արծիւին վէրքը բուժուեցաւ: Եւ օր մը ան լայն բացաւ թեւերը ու սաւառնեցաւ դէպի երկինք:

  • Կը ճախրի՜,- ծափ տուաւ Վաչիկը:
  • Մէ՜,մէ՜, մէ՜,- ուրախացան ուլիկները:

Չալիկը մօտեցած էր հովիւին եւ կը քսուէր անոր ոտքերուն.ան եւս ուրախ էր:

Անկէ յետոյ Վաչիկը երբեմն սեւ կէտ մը կը տեսնէր երկինքը:

  • Գիտե՞ս, Չալիկ,- ժպտելով կ’ըսէր ան ,- արծիւն է. կը հսկէ մեզ. արծիւը սրատես է:

Ամառ էր: Ուլիկները նորէն կ’արածէին, իսկ Վաչիկը մուշ-մուշ քնացած էր փափուկ խոտերուն վրայ: Յանկարծ աղմուկ մը լսուեցաւ, կարծես գաւազանով ժայռին կը զարնէին:

Վաչիկը աղմուկէն արթնցաւ ու շուրջը նայեցաւ.ժայռին վրայ ահագին օձ տեսաւ, որուն գլուխը ջախջախուած էր: Յետոյ տեսաւ արծիւը, որ կտուցը կը սրփէր խոտերուն.ան ամէն ինչ հասկցաւ…

Վաչիկը գրկեց արծիւը ու շոյեց անոր թեւերը, մէջքը…

Իսկ Չալիկը կը մայէր.

-Մէ՜, մէ՜….

Բառեր

Ուստի.- հետեւաբար, այն պատճառով:

Քնքուշօրէն.- նրբօրէն, քնքուշ.-փափուկ:

Խնամել.- հոգ տանիլ:

Սաւառնիլ.-թեւերը լայն բացած թռչիլ:

Ճախրիլ.- պտոյտներ կատարելով թռչիլ:

Սրատես.-  սուր տեսողութիւն ունեցող, հեռատես:

Ջախջախել.- զօրաւոր հարուածով
                      (զարնելով) փշրել:

Հարցումներ

1.- Ամէն օր փոքրիկ Վաչիկը ի՞նչ կ’ընէր դպրոցէն յետոյ:

Վաչիկը ուլիկներինկը տաներ մօտակայ սար եւ կարածեր։

2. Վաչիկը ի՞նչ տեսաւ երբ գնաց դէպի ժայռ:

Ժայռի ետեւը տեսաւ արծիւ արծիւ մը՝ փորին վրայ փռուած, թեւերը լայն բացած: Անոր մէկ թեւէն արիւն կը հոսէր:

3. Երբ Վաչիկը տեսաւ արծիւին վերքը ի՞նչ ըրաւ, արդեօք ըրածը բարի՞ գործ էր կամ ոչ:

Փոքրիկ հիվիւը անմիջապէս կապեց վէրքը, եւ արծիւին պառկեցուց խոտին վրայ: Արծիւը բացաւ կտուցը. ծարաւ էր:  Վաչիկը ջուր տուաւ անոր եւ քնքուշօրէն շոյեց գլուխը, թեւերը:

Այօ, բարի գործ էր։

4. Արծիւը ինչպէս յայտնեց իր շնորհակալութիւնը:

օձերից փրկեց Վաչիկին:

5. Ի՞նչ հասկցար այս պատմութենէն, արտայայտէ միտքդ երկու տողով:

Ես հասկցա որ միշտ պետքա բարեգործություն անես, վտանգավոր կենդանիներին էլ է պետք լինում օգնություն: նրանքել կարող են քեզ փրկել այն ձեվը ինչպես դուք եիք փրկել

։

Տնային Արաջադրանք / Մայրենի

1.Բացատրություններ

մժեղ – Փոքրիկ երկթևանի միջատ

Եթիմ – Որբ

կոծել – բարձրաձայն լաց լինել

կոռ –  Ընդհանուր հարկադիր ձրի աշխատանք

Կաղկանձ – Շների հաչոց

մեյդան – Հրապարակ

խալխ –  Մետաղյա լայնաշերտ ապարանջան (ձեռքի կամ ոտքի)

ջուխտ – Զույգ

2.Բաղադրիչներ

Հացակեր – հաց ուտող

Ոտնաման – ոտքերի աման – կոշիկ

Գառնարած – գառների տեղ

Աննըման – նմանը չունեցող

Անհամար – ան հաշվելի

Սըրտնաճաք – սիրտը ճաքած – վախեցած, նեղված

Լուսամուտ – լույսի մուտք

Գառնատեր – գառների տեր

Լեղաճաք – լեղի ճաք – վախեցած

Հորեղբայր – հոր եղբայր