Հայ կանանց մասին

Հայ կանայք դարեր շարունակ ունեցել են առանցքային դեր ինչպես ընտանիքում, այնպես էլ հասարակական կյանքում։ Նրանք եղել են մշակույթի, կրթության, հավատքի ու ազգային ինքնության պահապանները։ Մեր պատմության բազմաթիվ կարևոր պահերին հայ կանայք հանդես են եկել որպես ուժեղ, խիզախ ու նվիրված անհատներ։

Հայ միջնադարյան թագուհիները՝ ինչպես օրինակ Զաբել թագուհին, ոչ միայն զարդարել են արքունիքը, այլ նաև առաջնորդել են, կռվել ու պահպանել երկրի անկախությունը։ Իսկ մեր օրերում հայ կանայք շարունակում են հաջողությունների հասնել գիտության, արվեստի, քաղաքականության, բիզնեսի և այլ ոլորտներում։

Չնայած պատմության ընթացքում նրանց բախվելուն բազմաթիվ դժվարությունների՝ հայ կանայք միշտ պահպանել են իրենց արժանապատվությունը, խոհեմությունն ու հոգատարությունը՝ դառնալով սերունդների համար ներշնչման աղբյուր։

Ղ. Աղայան. Լուսնահաչ վերլուծություն

1․ Ծանոթացի՛ր ,,Կարդում ենք Աղայան,, նախագծին։
2․Նրա գործերից ընտրի՛ր որևէ ստեղծագործություն, որը չես կարդացել։ Կարդա, բլոգում գրիր քո կարծիքը, տպավորությունը ստեղծագործության վերաբերյալ։

_ Հայրի՛կ, ինչու՞ մեր Բողարը
Միշտ հաչում է լուսնի վրան.
Մի՞թե պայծառ լուսնյակըՄեկ վնա՞ս է տալիս նրան:
_ “ Ո՛չ, որդյակ իմ, ոչ թե վնաս
Այլ լույս, միայն լույս է տալիս,
Իսկ շանն՝ իբրև գայլի ցեղի,
Լույսը գիշերը դուր չի գալիս:
Բայց լուսինը խոմ չգիտե՞,
Որ իր վրան հաչողներ կան, —Նա լուռ ու մունջ՝ բակ բոլորած՝
Շարունակում է իր ճամփան:
Մենք էլ, որդյա՛կ, լուսնի նման
Պետք է լույս տանք մութ աշխարհին,
Եվ համարենք, թե չենք լսում
Մեզ վրա զուր հաչողներին”:

Վահան Աղայանի այս բանաստեղծությունը շատ պարզ, բայց խորիմաստ ստեղծագործություն է։ Այն ներկայացնում է մի հետաքրքիր տեսարան՝ երբ Բողար անունով շունը միշտ հաչում է լուսնի վրա, ու փոքրիկը հետաքրքրվում է՝ ինչու։ Հայրը շատ խորը պատասխան է տալիս․ պարզվում է՝ շունը հաչում է լույսի վրա, որովհետև իր «գայլային» բնազդով մութն է սիրում, լույսը՝ ոչ։ Իսկ լուսինը լուռ է, նա շարունակում է իր լույսը տարածել, նույնիսկ եթե հաչում են իր վրա։

Այս փոքրիկ երկխոսության մեջ մի ամբողջ կյանքային փիլիսոփայություն կա․ մարդիկ էլ պիտի լինեն լուսնի նման՝ լուռ ու հաստատուն իրենց բարի գործերը անեն, լույս տան, անգամ եթե շատերը չհասկանան կամ քննադատեն։

Ինձ շատ դուր եկավ այս միտքը։ Այն սովորեցնում է չվախենալ քննադատությունից, չընկրկել հաչոցներից, այլ վստահ շարունակել լույս տալ աշխարհին՝ յուրաքանչյուրն իր ձևով։

Թվաբանական քառակուսի արմատների հատկությունները

1)Հայտարարում ազատվեք արմատանշանից․

ա) √2
բ) √9=3
գ) √x
դ) √3
ե) √8/√x=√8x/x
զ) 1/√x=√x/x
է) √1.4
ը) √1.5

2)Պարզեցրե՛ք արտահայտությունը․

3)Արտադրիչը դուրս բերեք արմատանշանի տակից․

4)Հաշվե՛ք արտադրյալը․

5)Բացե՛ք փակագծերն ու պարզեցրե՛ք արտահայտությունը.

Մեխանիկական ալիքներ

  1. Որ ալիքներն են կոչվում պարբերական
    Պարբերական ալիքներ են կոչվում այն ալիքները, որոնք առաջանում են, երբ տատանողական աղբյուրն առնում է պարբերական տատանումներ։ Այդ ալիքները պարբերաբար կրկնվում են որոշակի ժամանակահատվածով։
  2. Ինչպես է առաջանում և տարածվում սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը
    Սեղմման դեֆորմացիայի ալիքը առաջանում է, երբ միջավայրում մի կետից մյուսին փոխանցվում է սեղմման ուժ, ինչը պայմանավորված է միջավայրի մասնիկների միմյանց սեղմելու և ձգելու հատկությամբ։ Այն տարածվում է որպես սեղմման և նոսրացման հաջորդական շրջաններ, օրինակ՝ ձայնային ալիքները գազերում։
  3. Ո՞ր ալիքն են անվանում մենավոր:
    Մենավոր ալիք կոչվում է մեկ անգամ առաջացած և առանց ձևափոխության տարածվող ալիքը։ Օրինակ՝ ջրի մակերևույթով անցնող մեկ ալիքային գագաթը։
  4. Ինչպե՞ս կարելի է ցուցադրել երկար պարանի երկայնքով <<վազող>> մենավոր ալիքը
    Երկար պարանի երկայնքով <<վազող>> մենավոր ալիքը կարելի է ցուցադրել, եթե պարանի մի ծայրը կտրուկ բարձրացնենք և նորից իջեցնենք, ինչի արդյունքում առաջանում է մեկ ալիքային գագաթ, որը տարածվում է պարանի երկայնքով։
  5. Ի՞նչ հատկանիշ է բնորոշ բոլոր մեխանիկական ալիքներին
    Բոլոր մեխանիկական ալիքներին բնորոշ է այն, որ դրանք պահանջում են նյութական միջավայր տարածվելու համար և այդ միջավայրի մասնիկների փոխազդեցությամբ են փոխանցվում։
  6. Բացատրել թե ինչպե՞ս է գոյանում առաձգական ալիքը
    Առաձգական ալիքը գոյանում է, երբ առաձգական միջավայրում առաջանում է դեֆորմացիա, և այդ դեֆորմացիան տարածվում է միջավայրում մասնիկների փոխազդեցությամբ։
  7. Ո՞ր ալիքներն են կոչվում լայնական: Բերել լայնական ալիքների օրինակներ
    Լայնական ալիքներ են կոչվում այն ալիքները, որոնց դեպքում միջավայրի մասնիկների տատանումները կատարվում են ալիքի տարածման ուղղությանը ուղղահայաց։
    Օրինակ: Ջրի մակերևույթով տարածվող ալիքներ, լույսի էլեկտրամագնիսական ալիքներ։
  8. Ո՞ր ալիքներն են կոչվում երկայնական :Բերել օրինակներ:
    Երկայնական ալիքներ են կոչվում այն ալիքները, որոնց դեպքում միջավայրի մասնիկների տատանումները կատարվում են ալիքի տարածման ուղղության երկայնքով։
    Օրինակ: Ձայնային ալիքները գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում։
  9. Ինչպիսի՞ տատանումներ են կատարում միջավայրի մասնիկները,երբ այդ միջավայրով առաձգական ալիք է տարածվում:
    Երբ առաձգական ալիք է տարածվում միջավայրում, նրա մասնիկները կատարում են տատանումներ հավասարակշռության իրենց դիրքի շուրջ, որոնց բնույթը կախված է ալիքի տեսակից (երկայնական կամ լայնական)։
  10. Ո՞ր երևույթներն են հաստատում,որ ալիքը տարածվում է վերջավոր արագությամբ:
    Այնպիսի երևույթներ, ինչպիսիք են արձագանքը կամ անդրաձայնը, հաստատում են, որ ալիքը տարածվում է վերջավոր արագությամբ։
  11. Մաթեմատիկորեն ինչպես է սահմանվում ալիքի տարածման արագությունը
    v=x2-x1/t2-t1
  12. Ի՞նչ է պարբերական ալիքի երկարություն:
    Պարբերական ալիքի երկարությունը (λ) այն նվազագույն հեռավորությունն է, որի ընթացքում ալիքի ձևը կրկնվում է։ Այն կոչվում է նաև ալիքի երկարության մեկ պարբերություն։
  13. Ինչպե՞ս է ալիքի տարածման արագությունը կապված ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության կամ հաճախության հետ:
    Ալիքի տարածման արագությունը կապված է ալիքի երկարության և տատանումների պարբերության կամ հաճախության հետ հետևյալ ձևով՝ v=λf
  14. Ինչո՞վ է պայմանավորված ալիքի երկարությունը և տատանումների հաճախությունը
    Ալիքի երկարությունը և տատանումների հաճախությունը պայմանավորված են աղբյուրի բնույթով և միջավայրի հատկություններով։
  15. Ի՞նչ է երկրաշարժի ուժգնությունը:Ինչ է մագնիտուտը:Որն է դրանց տարբերությունը:
    Երկրաշարժի ուժգնությունը չափվում է ըստ այն ազդեցության, որն առաջացնում է մակերևույթի վրա: Մագնիտուտը որոշվում է ըստ երկրաշարժի ժամանակ էներգիայի արտանետման քանակի։ Տարբերությունն այն է, որ ուժգնությունը կախված է կոնկրետ վայրում զգացվող ազդեցությունից, իսկ մագնիտուտը օբյեկտիվ չափում է՝ անկախ գտնվելու վայրից։
  16. Ի՞նչ է ձայնը;Որ հաճախություններով ալիքներն են կոչվում ձայնային
    Ձայնը առաձգական ալիք է, որը տարածվում է նյութական միջավայրում (օդ, ջուր, պինդ նյութեր)՝ երկարական կամ լայնական տատանումների միջոցով։
    Ձայնային ալիքներ են այն ալիքները, որոնց հաճախությունը ընկնում է 20 Հց – 20 կՀց միջակայքի մեջ։
  17. Ի՞նչ է պարզ ձայնը կամ երաժշտական տոնը:Ինչ է ձայնի հնչերանգը
    Պարզ ձայնը (երաժշտական տոնը) մի հաճախությամբ պարբերական ալիք է։ Ձայնի հնչերանգը կախված է հաճախությունից և ալիքի ձևից, որը տալիս է ձայնին առանձնահատուկ որակ։
  18. ի՞նչ է արձագանքը,անդրաձայնը,:Որ առաձգական ալիքներն են անվանում ենթաձայն
    Արձագանքը այն երևույթն է, երբ ալիքը անդրադառնում է խոչընդոտից և վերադառնում իր սկզբնական միջավայր։ Անդրաձայնը ալիքի կրկնակի անդրադարձն է՝ որոշակի ուշացումով։ Անդրաձայնը ալիքի կրկնակի անդրադարձն է՝ որոշակի ուշացումով։ Ենթաձայն են անվանում այն ալիքները, որոնց հաճախությունը 20 Հց-ից ցածր է։

Задания для 8 класса по русскому языку.

Задание № 40 (таб. № 22).
Вместо точек вставьте нужное окончание.

-ОМ -ЕМ -ОЙ -ЕЙ

мясо с рисом (рис) 6. бутерброд с рыбой (рыба) 7. творог со сметаной (сметана) 8. суп с мясом (мясо) 9. салат с яйцом
(яйцо) 10. хлеб с ветчиной (ветчина)

Вчера я был в цирке с братом. (брат). 2. Я хочу поговорить с преподавателем. (преподаватель). З.Антон танцевал с Олей. (Оля). 4. Миша играл в шахматы с сестрой. (сестра).

Я хочу пойти в театр с другом. (друг). 6. Иван хочет пойти в кино с подругой. (подруга). 7. Преподаватель разговаривал с Игорем. (Игорь). 8. Декан говорит со студентом. (студент). 9. У нас была встреча с писателем. (писатель). 10. Андрей был на вечере с Таней. (Таня).


Задание № 48 (таб. № 27).
Вместо точек вставьте нужное окончание. (Форма именительного падежа, данная в скобках, поможет вам).
-ОМ -ОЙ

чай с лимоном (лимон) 2. кофе с сахаром (сахар) 3. какао с молоком (молоко) 4. бутерброд с колбасой (колбаса)

Задание № 55.
Вместо точек вставьте нужное окончание.
-А -Я -У -Ю -Ы -И -Е

  1. Маша идёт из библиотеки. 2. Студенты едут в общежитие. 3. Мама пришла с почты. 4. Мы идём на станцию метро. 5. Преподаватель сейчас в аудитории. 6. Сергей учится в институте. 7. Дети идут в школу. 8. Виктор живёт в общежитии. 9. Антон приехал из Петербурга. 10. Наташа работает в поликлинике. 11. Ли приехал из Китайа.
  2. Вчера мы были на концерте. 13. Откуда ты идёшь? — Из общежития. 14. Кирилл идёт на лекцию.

Задание № 88 (таб. № 43).
Вместо точек вставьте нужный глагол.
ЕХАТЬ ЕЗДИТЬ ПОЕХАТЬ

  1. Вчера студенты ездили в Суздаль. (едут, ездили, поедут).
  2. В следующее воскресенье мы поедем на экскурсию во Владимир. (едем, ездили, поедем).
  3. В прошлом году летом Мария ездила на родину. (едет, ездила, поедет).
  4. Вы хотите поехать в Петербург? (ехать, ездить, поехать).
  5. Сейчас 5 часов. Люди едут с работы домой. (едут, ездили,
    поедут).
  6. Вы давно ездили в Киев? (едете, ездили, поедете).
  7. Здравствуй, Виктор! Куда ты едешь? (едешь, ездил, поедешь).
  8. В субботу мы хотим поехать за город. (ехать, ездить, поехать).
  9. Завтра я поеду в лес за грибами. (еду, ездил, поеду).
  10. Осторожно! Сюда едет машина! (едет, ездила, поедет)

Упражнение 35

Беспрестанно гудят пар…возы уходят длинные шелоны сколько было песен перепето как смеялась старая гармошка а что именно вы х…тите мне под…рить какие-нибудь игрушки для д…тей стой кто идет и вдруг за окном раздалось чудн… пение то был мален…кий ж…вой соловей он узнал, что император заб…лел, и прилетел, чтобы утешить его он сидел на ветк… и пел

поезд уже ушел, а я ст…ял еще на платформ… в руке у меня был маленьк… предмет этот пакет оставил мне при прощании американск… профессор дома я развернул бумаг… и ув…дел коричнев… листок

Test on passive voice

1) Somebody found the key.
The key was found by someone.
2) Somebody made mistakes.
The mistakes were made by someone.
3) Somebody loved that woman.
That woman was loved by somebody.
4) Somebody cleaned the rooms.
The rooms were cleaned by someone.
5) Somebody fixed the computer.
The computer was fixed by someone.
6) Somebody built that house.
That house was built by someone.
7) Somebody wrote War and Peace.
War and Peace was wrote by somebody.
8) Somebody painted The Mona Lisa.
The Mona Lisa was painted by someone.
9) Somebody stole my wallet.
My wallet was stolen by somebody.
10) Somebody prepared lunch.
The lunch was prepared by somebody.
11) Somebody drank a lot of coffee.
A lot of coffee was drank by someone.
12) Somebody forgot the papers.
The papers are forgotten by somebody.
13) Somebody closed the windows.
The window is closed by someone.
14) Somebody invited Julie and Luke to a party.
Julie and Luke were invited to a party by someone.
15) Somebody built a website.
The website was built by someone.
16) Somebody ate all the cakes.
All the cakes were eaten by someone.
17) Somebody told me to wait.
I was told to wait by someone.
18) Somebody employed a lot of new waiters.
A lot of new waiters were employed by someone.
19) Somebody opened a shop.
A shop was opened by someone.
20) Somebody lost the letter.
The letter was lost by somebody.

Mr. Jones watches films.
Films are watched by Mr. Jones.
The people speak English.
English is spoken by people.
He reads comics.
The comics are read by him.
We play volleyball.
Volleyball is played by us.
They sing the song.
The song is sang by them.
I take photos.
The photos are taken by me.
She does the housework.
The housework is done by her.
The policemen help the children.
The children are helped by the policemen.
He writes poems.
The poems are written by him.
Mother waters the flowers.
The flowers are watered by mother.

Մոլերի զանգված

1.Որքան է 0,1 մոլ քանակով հելիումի ատոմների թիվը:

0.1*6.022*10²³=6.022*10²²

    2. Որքան է 2,03* 10 23 թվով արծաթի մոլեկուլների քանակը (մոլ):

    n=N/NA=2.03*10²³/6.022*10²³

    n=0.337 մոլ

    3. Հաշվել N2O5 ում տարրերի զանգվածների բաժինները:

    N: 14×2=28

    (O): 16×5=80

    28+80=108

    28/108*100=25.93%

    80/108*100=74.07%

    N – 25.93%

    O – 74.07%

    Ливерлиф

    Фильм Liverleaf (Misumisou), снятый режиссёром Эйсуке Найто и основанный на манге Рэнсуке Ошикири, является жестокой и бескомпромиссной историей о травле, мести и психологическом разрушении. Действие фильма разворачивается в небольшом японском городке, где главная героиня, Харука Нодзаки, сталкивается с жестокостью своих одноклассников. После того как её семья погибает в пожаре, она погружается в пучину гнева и жажды мести. Однако Liverleaf — это не просто кровавый триллер, а глубокое исследование человеческой природы и последствий жестокости, одиночества и невыносимой боли.

    Главная героиня, Харука Нодзаки (Анна Ямада), вместе со своей семьёй переезжает из Токио в сельский город в поисках спокойной жизни. Однако вместо мирного существования она становится мишенью для беспощадной травли со стороны одноклассников, во главе с жестокой Таэко Огуро (Ринка Одани). Ситуация стремительно ухудшается, а её попытки найти поддержку заканчиваются неудачей. Кульминацией её страданий становится поджог её дома, в результате которого погибают её родители, а младшая сестра получает тяжёлые травмы. Потеряв всё, Харука оказывается в полном одиночестве. Холодный, заснеженный пейзаж города подчёркивает её внутреннюю опустошённость. Вместо того чтобы стать символом чистоты и спокойствия, снег превращается в безмолвного свидетеля жестокости, символизируя эмоциональную замкнутость и неизбежность насилия. Найто использует эту контрастность, усиливая драматизм происходящего и предвещая неминуемый взрыв ярости.

    Одна из самых сильных сторон фильма — это превращение Харуки из жертвы в мстителя. Пережитая трагедия пробуждает в ней затаённый гнев, и её боль трансформируется в решимость наказать своих обидчиков. Однако её путь к мести не выглядит героическим — напротив, каждая её жестокая расправа заставляет зрителя задуматься: действительно ли месть — это справедливость, или же это путь к окончательному разрушению личности?

    Фильм показывает, что насилие порождает только ещё большее насилие. Каждый акт возмездия становится всё более ужасающим, а психологическое состояние Харуки стремительно деградирует. В этом процессе она теряет остатки человечности, превращаясь в нечто столь же страшное, как и её мучители. Вместо того чтобы вернуть себе контроль над жизнью, она становится заложницей ненависти, что делает фильм гораздо более трагичным, чем обычные истории о возмездии.

    Фильм Liverleaf не просто показывает отдельный случай жестокости — он демонстрирует ужасающую реальность травли, особенно распространённой в японских школах. Зритель видит, как травля становится частью коллективного сознания, когда жестокость оправдывается нормами группы, а вмешательства взрослых либо недостаточно, либо вовсе отсутствует.

    Интересно, что даже мучители Харуки не показаны как карикатурные злодеи. У каждого из них есть свои страхи, комплексы и внутренние конфликты, которые, однако, не делают их действия менее отвратительными. В этом фильме нет абсолютно правых или абсолютно виноватых — есть лишь бесконечный цикл насилия, который разрушает всех, кто в него вовлечён.

    Эйсуке Найто использует визуальный стиль, который делает фильм ещё более напряжённым. Заснеженные пейзажи создают ощущение отчуждённости и замкнутости, подчёркивая изоляцию героини. Камера работает так, чтобы усилить дискомфорт зрителя: сцены насилия сняты без излишней стилизации, что делает их ещё более жестокими и реалистичными.

    Фильм не играет на зрительских ожиданиях — в нём нет лёгкого пути к разрядке. Насилие подаётся не как что-то зрелищное, а как мучительный процесс, разрушающий всех его участников. В этом и заключается главное отличие Liverleaf от обычных фильмов о мести: он заставляет зрителя не сопереживать жестокости, а ужасаться ей. В конечном итоге Liverleaf заставляет зрителя задуматься о моральных аспектах возмездия. Когда насилие заходит слишком далеко, можно ли считать его оправданным? Фильм показывает, что месть не приносит облегчения, а лишь создаёт новые страдания. В финале остаётся вопрос: если насилие — это единственный выход, не превращает ли оно нас в тех самых монстров, против которых мы боремся?

    Liverleaf — это не просто кровавый триллер, а психологически тяжёлое исследование человеческой природы. Он показывает, как жестокость разрушает жизнь, как отчаяние превращает людей в чудовищ и как месть никогда не является настоящим избавлением. Этот фильм не предлагает лёгких ответов, оставляя зрителя с чувством тревоги и пустоты.

    Это тяжёлый, но важный фильм, который заставляет задуматься о природе насилия и его последствиях.

    Liverleaf (2018) - IMDb

    Հովհ. Թումանյան,«Երկաթուղու շինությունը»

    1.Կարդա՛ պատմվածքը, քո բառերով փոխադրի՛ր:

    Պատմվածքը տեղի է ունենում Լոռու գյուղերից մեկում, երբ նոր էր բացվել Թիֆլիսից Կարս գնացող երկաթուղին: Ուհանես բիձեն իր ընկերներին պատմում է, թե ինչպես նկատել են երկաթուղու շինարարությունը: Սկզբում մարդիկ չէին հասկանում, թե ինչ են անում այնտեղ աշխատողները, բայց հետո պարզվում է, որ երկաթուղի են կառուցում:

    Գյուղացիները տարբեր կարծիքներ ունեն երկաթուղու մասին: Որսկան Օսեփն ասում է, որ երկաթուղու աղմուկից վայրի կենդանիները փախչում են, իսկ հովիվը նշում է, որ քարափները քանդում են, ինչն իրեն ցավ է պատճառում:

    Նրանց վեճի ընթացքում օտարականներից մեկը, ով աշխատում էր երկաթուղու վրա, գալիս է գյուղից ալյուր գնելու: Ուհանես բիձեն, ըստ ավանդույթի, նրան ալյուրը տալիս է անվճար, քանի որ իրենց մոտ ընդունված է չվճարել հացի համար:

    Վեճը շարունակվում է այն մասին, թե արդյոք պետք է օտարներից գումար վերցնեն: Ոմանք կարծում են, որ պետք է, քանի որ նրանց շատերը գալիս են օգտվելու գյուղից: Ուհանես բիձեն, սակայն, պնդում է, որ գյուղացիները պետք է հյուրասիրեն իրենց, անգամ եթե նրանք օտար են:

    Պատմվածքի վերջում երկաթուղու սուլոցը հնչում է ձորերում՝ ցույց տալով, որ քաղաքակրթությունը մոտենում է գյուղին:


    2. Դո՛ւրս գրիր խոսակցական և բարբառային բառերը, բացատրի՛ր բառարանով:

    Ճալում (ճալումը) — Խոտանոց, արոտավայր։

    Ջաղացի կտեր — Ջրաղացի տեղամաս։

    Կազեթ — Թերթ, լրագիր։

    Ձենիցը խրտնեցին — Աղմուկից վախեցան։

    Դագանակ — Մեծ փայտե գավազան։

    Մղկտում — Հոգեբանորեն ցավ զգալ, հառաչել։

    Ղարիբ — Օտար, անհայտ։

    Ալյուր չափել տալ — Ալյուր տալ ինչ-որ մեկին (հաճախ անվճար)։

    Ադաթ — Ավանդույթ։


    3. Քո կարծիքով, երկաթուղին ի՞նչ վնաս և օգուտ կբերի գյուղին:
    Օգուտներ՝ Կապը կբարելավվի գյուղի և մյուս բնակավայրերի միջև, ինչը կարող է հեշտացնել առևտուրը։ Գյուղացիները կարող են վաճառել իրենց արտադրանքը ավելի մեծ շուկաներում։ Նոր աշխատատեղեր կարող են առաջանալ՝ կապված երկաթուղու հետ։

    Վնասներ՝ Երկաթուղու աղմուկը կարող է խանգարել վայրի կենդանիներին և գյուղացիներին։ Բնության որոշ հատվածներ կարող են քանդվել կամ փոխվել՝ երկաթուղի կառուցելու համար։ Գյուղի ավանդական կենսակերպը կարող է փոփոխվել։


    4. Ըստ գյուղացիների՝ երկաթուղին ինչ վնաս և օգուտ կբերի գյուղին:
    Գյուղացիները հիմնականում մտածում են, որ երկաթուղին վնասներ կբերի՝ Օսեփն ասում է, որ աղմուկից վայրի կենդանիները փախչում են։
    Հովիվը դժգոհում է, որ քարափները քանդում են, ինչը նրան հոգեբանական ցավ է պատճառում։ Որոշ գյուղացիներ, սակայն, չեն կարծում, որ երկաթուղին վնասակար է և վստահ են, որ այն կարող է օգուտ բերել՝ կապելով գյուղը արտաքին աշխարհի հետ։


    5. Թումանյանը այս պատմվածքի միջոցով ինչ էր ուզում ասել իր ընթերցողին. ի՞նչ հասկացար:
    Թումանյանը ցույց է տալիս նոր տեխնոլոգիաների մուտքը գյուղական կյանք, և այն, թե ինչպես գյուղացիները տարբեր կերպ են արձագանքում դրան: Նա պատկերում է հին ավանդույթների և նոր ժամանակների բախումը։ Ուհանես բիձեն ներկայացնում է հյուրընկալության, ավանդական բարքերի և բարոյականության կարևորությունը, մինչդեռ մյուս գյուղացիները մտածում են ավելի գործնական և նյութական կողմերի մասին։

    Թումանյանը հավանաբար ուզում էր ընթերցողներին մտածել տալ, թե ինչպես կարելի է համատեղել հին ու նոր արժեքները, ինչպես պահպանել ավանդույթները՝ նորին հետ համընթաց քայլելով։

    1898 թվին նոր էր բացվել Թիֆլիսից Կարս գնացող երկաթուղին։ Լոռու գյուղերից մեկում մի իրիկնադեմ Ուհանես բիձու դռան գերանների վրա նստոտած զրույց էինք անում։ Ուհանես բիձեն մեզ պատմում էր, թե ինչպես սկսվեց երկաթուղու շինությունը։

    «Մի տարի ես ու մեր Սիմոնը ներքի ճալումը ճիպոտ էինք կտրում»։— Էսպես էր պատմում նա։

    «Մին էլ տեսանք մի քանի սիպտակ շլապկավոր մարդիկ ներքևից դուրս եկան ու ջուրնիվեր, ջուրնիվեր գնացին։

    — Ասի՝ հե՛ Սիմոն։

    — Թե՝ ի՞նչ ա։

    — Ասի՝ էստեղ մի բան կա։

    — Թե՝ ի՞նչ պըտի ըլիլ, ճամփորդ մարդիկ են, կարելի ա ճամփեն կորցրել են, իրենց համար գնում են։

    — Ասի՝ չէ, էստեղ մի բան կա, ետնա կիմանաս։

    Եկանք տեսանք Տերսանց ջաղացի կտերը մի սիպտակ փետ ա տնկած։

    — Ասի՝ հե՛ Սիմոն։

    — Թե՝ ի՞նչ ա։

    — Ասի՝ հիմի տեսնո՞ւմ ես։

    — Թե՝ էս ի՞նչ ա որ։

    — Ասի՝ հալա դեռ կաց, ետնա կիմանաս․․․

    Սրանից մի քանի ժամանակ անցկացավ— մին էլ տեսնենք կազեթ եկավ, թե՝ բա՜ երկաթուղու ճամփեն դեսն են տանում․․․

    — Ասի՝ հե՛ Սիմոն։ ​— Թե՝ ի՞նչ ա։

    — Ասի՝ հիմի տեսա՞ր՝ խոսքս որտեղ դուրս եկավ…

    — Ա՛յ լեզուդ պապանձվեր, հա՛,— ձայն տվեց էն կողմից որսկան Օսեփը։

    — Ա՛յ աղա, ընչի՞ ես էդպես ասում, ի՞նչ մի վնաս բան ա երկաթուղին,— մեջ մտան մի քանի գյուղացի։

    — Վնաս չի, բա ի՞նչ ա, եկավ ձորերումը ծղրտաց, էլ պախրա չմնաց, կխտար չմնաց, ձենիցը խրտնեցին, փախան կորան։

    — Պախրեն ու կխտարը չէ, հավատա, ես էլ կկորչեմ,— խոսքն առավ մի հովիվ, որ դագանակին հենված կանգնած էր։— Գնում եմ քարի գլխին կանգնում եմ, ձորերին մտիկ եմ անում, որ էն քարափները քանդելիս տեսնում եմ, սրտիս ծերը մղկտում ա, ոնց որ թե մարդի երեխեն թշնամու ձեռին քրքրելիս ըլեն, ու մարդ կարենա ոչ թե օգնի…

    — Չէ՜, շատ բան կփչանա,– սրա հետ էլ հառաչեցին մի քանիսը։

    Ու սկսվեց վեճը երկաթուղու վրա, թե երկաթուղին օգուտ էր բերելու, թե վնաս։

    Էդ վեճի ժամանակ երկաթուղու գծի վրա աշխատող օտարականներից մինը ձորիցը դուրս եկավ ու մոտեցավ մեզ։

    — Բարի իրիկուն ձեզ։

    — Աստծու բարին, ուստա։

    — Ինձ մի չափ ալյուր է հարկավոր, ձեզանից ո՞վ ալյուր կծախի,— դիմեց օտարականը ամենքիս։

    — Ո՞րտեղացի ես, ուստա,— հարցրեց Ուհանես բիձեն։

    — Օսմանլվի հողիցն եմ։

    — Ուհանես բիձա, հալա մի հարցրու տես ո՞ր քաղաքիցն ա,— խնդրեց մի գյուղացի։

    — Քու քաղաքի անունն ի՞նչ ա, բարեկամ,— կրկին հարցրեց Ուհանես բիձեն։

    — Սըվազ։

    — Սըվա՜զ,— երկարացնելով ու խորհրդավոր կրկնեց Ուհանես բիձեն։

    — Ի՞նչ ասավ, Ուհանես բիձա։ ​ — Սըվազ…

    — Պա՛հ, քու տունը չքանդվի…— ծափ տվին ու ծիծաղեցին մի քանի գյուղացի։

    — Էնտեղից էստեղ քանի՞ ամսվա ճանապարհ է,— շարունակում էր իր հարցուփորձը Ուհանես բիձեն։

    — Երեք ամսվա։

    — Պա հո՜…— միաբերան զարմացան ամենքը։

    — Համեցեք, ղարիբ ախպեր, նստի, հաց բերեն, հաց անուշ արա։

    — Չէ՛, շնորհակալ եմ, վռազ եմ. ձեզանից ո՞վ ալյուր կծախի, մի չափ ալյուր տա՝ գնամ։

    — Ախչի, մի չափ ալյուր դուրս բերեք,— դռնից ձեն տվեց Ուհանես բիձեն,— գլուխ-գլուխ լցրեք։

    Հարսներից մինը մի չափ ալյուր դուրս բերեց, ուզեց դատարկի մեջը, բայց նա թող չարավ։

    — Ի՞նչ արժե…

    — Ածա, դեռ ածա տոպրակիդ մեջը։

    — Չէ, առաջ մի գինն իմանանք։

    — Դեռ ածա, հետո կիմանաս, թե որ թանգ ըլի, դարտակելը հեշտ ա։

    Ուստեն իր տոպրակը բաց արավ, հարսն ալյուրը մեջը դատարկեց ու գնաց։

    — Դե հիմի ի՞նչ տամ,— հարցրեց ուստեն՝ ծոցից քսակը հանելով։

    — Ոչինչ, ուստա, ոչինչ չի հարկավոր, քեզ փեշքեշ, մեր աշխարքումը ղարիբից հացի փող չեն առնիլ, էդ տեսակ ադաթ չկա…— ասավ Ուհանես բիձեն ու շարունակեց իր չիբուխը ծխել։

    Ուստեն մի քիչ շփոթվեց, չեմ ու չում արավ ու գնաց։

    Ուստի գնալուց հետո մի կարճատև լռություն տիրեց, ապա թե խոսեց մի գյուղացի.

    — Էն օրը մինն եկել ա, թե՝ մածոն եմ ուզում։ Հարսները մածոն դրին առաջին, կերավ պրծավ, հիմի վեր ա կացել, թե՝ ի՞նչ արժե…

    — Ասում եմ՝ ի՞նչը…

    Թե՝ մածոնը… ​ — Ասի՝ ա՛յ մարդ, գլխիցս քաշվի, էդպես բաներ մի խոսիլ, թե չէ՝ ոչխարի էլած կաթն էլ կցամաքի…

    — Ա՜յ տղա, բա ի՞նչպես անենք… էն լա՞վ ա, որ ով գա մուֆտա ուտի ու տանի՞… էս վրա քանիսն են գալի, գիտե՞ս, թե չէ… էն օրը մնին էլ ես եմ մի խան ալյուր չափել տվել… էդ ո՞ւր կերթա,— մեջ ընկավ Ուհանես բիձու փոքր ախպերը։

    — Որ գա՝ մին էլ տուր…— գլուխը վեր քաշելով հանդարտ խոսեց Ուհանես բիձեն։

    — Օջախդ շեն կենա,— վռչացին մի քանի ծերեր։

    — Աչքս լուս էլի՜. Սըվազից սկսած ով գա՝ չափի տուր, կասես ես նրանց համար եմ աշխատել… Ով գալիս ա՝ բարով, հազար բարի, բան ա ուզում՝ փողը բերի՝ տանի…

    Ու սկսեցին վիճել։ Ուհանես բիձեն էլ տաքացավ, աղմուկը մեծացավ։

    — Ո՜ւ-ո՜ւ-ո՜ւ…— ձորերում սուլում էր երկաթուղին։

    Նոր էր մտել նա մեր ձորերը:

    Famous women in history: Khutulun

    Khutulun was a fierce warrior and strategist who played a key role in the Mongol Empire’s military campaigns during the late 13th century. Her father, Kaidu, was a powerful ruler who opposed Kublai Khan, the famous Mongol emperor of China. Khutulun fought alongside her father, commanding troops in battles against Kublai’s forces and defending the Central Asian steppes from rival factions.

    Khutulun was known for her ability to charge directly into enemy lines, grabbing soldiers and pulling them off their horses—an extremely difficult skill requiring strength and precision. Her presence on the battlefield was so intimidating that Mongol soldiers believed she had supernatural protection. She acted as both a warrior and an advisor to her father, helping him maintain power against the much larger Mongol Empire controlled by Kublai Khan. To avoid being forced into marriage for political reasons, Khutulun set an unusual condition—any man who wanted to marry her had to beat her in wrestling. If they lost, they had to give her 100 horses as a forfeit. She remained undefeated, amassing an enormous herd of horses (some accounts say up to 10,000, making her one of the wealthiest Mongols of her time).

    Despite her loyalty, Mongol nobles distrusted a woman having so much military power. After her father died, she struggled to maintain her influence and was possibly assassinated. Some accounts suggest she died in battle, while others claim she was poisoned by political rivals.

    Khutulun’s story was later romanticized into myths, but the historical records confirm she was a real and highly respected warrior. Unlike many Mongol women who had significant roles in society, she actively fought, commanded soldiers, and shaped history through her strength and leadership.