Փորձ 4. Պետրիի թասի մեջ լցնենք չոր նատրիումի կարբոնատ (Na,CO.) և ավելացնենք աղաթթու: Կանջատվի անհոտ, անգույն գազ`
CO2-Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + H₂CO₃:

Նշի՛ր ռեակցիայի տեսակը

1. Դասակարգիր ռեակցիային մասնակցող անօրգանական նյութերը:
   
   Օքսիդներ
   CO₂-ածխածնի երկօքսիդ
   Աղեր
   Na₂CO₃-նատրիումի կարբոնատ, սոդա
   NaCl -նատրիումի քլորիդ, խոհանոցային աղ
   Թթուներ
   HCl-աղաթթու
   H₂CO₃-ածխաթթու

2. Mr
   CO₂=12+32=44
   Na₂CO₃=46+12+48=106
   HCl=1+35.5=36.5
   NaCl=23+35.5=58.5
   H₂CO₃=2+12+48=62
   
3. W(զանգվածային բաժին)
   CO₂: 19.73%
   Na₂CO₃: 47.53%
   HCl: 32.74%
   NaCl: 52.47%
   H₂CO₃: 27.80%
   
4. О.ա.
   Իոնափոխանակման ռեակցիա է։
   
5. Կապի տեսակ
   CO₂–Կովալենտային
   Na₂CO₃–Իոնային, կովալենտային
   HCl–Կովալենտային
   NaCl–Իոնային
   H₂CO₃–Կովալենտային

Առաջադրանքներ․

1)Քառակուսու պարագիծը 32 սմ է, իսկ ուղղանկյան կողմերից մեկը՝ 45 սմ։ Գտեք այդ ուղղանկյան մյուս կողմը, եթե հայտնի է, որ նրա և քառակուսու մակերեսները հավասար են։

a=43/2​=8 սմ²
S=8*8=64 սմ²
45*x=64
x=64/45​=1.42 սմ

2)Տրված է ABCD քառակուսին։ AD ճառագայթի վրա վերցված է M կետն այնպես, որ <AMB=30^o, և BM=20 սմ։ Գտեք այդ քառակուսու մակերեսը։

3)Անհրաժեշտ է սենյակի՝ 5,5 մ և 6 մ կողմերով ուղղանկյունաձև հատակը ծածկել մանրահատակով։ Դրա համար քանի՞ մանրահատակ կպահանջվի, եթե այդ տախտակներից յուրաքանչյուրն ունի 30 սմ երկարությամբ և 5 սմ լայնությամբ ուղղանկյան ձև։

4)ABCD ուղղանկյան A անկյան կիսորդը BC կողմը հատում է K կետում։Հայտնի է, որ BK=5սմ , KC=7սմ։ Գտեք այդ ուղղանկյան մակերեսը։

5)15 սմ կողմով քառակուսաձև քանի՞ սալիկ կպահանջվի, որպեսզի երեսպատվի 3մ և 2,7մ կողմերով ուղղանկյունաձև պատը։

CuO + H₂ = Cu + H₂O
CaO + H2O = Ca(OH)2
MgO + 2HCl = MgCl2 + H₂O
Նշի՛ր ռեակցիայի տեսակը:

CuO + H₂ = Cu + H₂O, – տեղակալման
CaO + H2O = Ca(OH)2 – միացման
MgO + 2HCl = MgCl2 + H₂O, – միացման

Դասակարգի՛ր ռեակցիային մասնակցող  անօրգանական նյութերը:
1. Mr
Mr (CuO)=64+16=80
Mr (H2O)=2+16=18
Mr (H2)=1+1=2
Mr (CaO)=40+16=56
Mr (Ca(OH)2)=40+16+2=58
Mr (MgO)=24+16=40
Mr (2HCl)=2+35=37
Mr (MgCl2)=24+70=94
w (զանգվածային բաժին)
CuO=+2/-2
H2O=+1/-2
CaO=+2/-2
MgO=+2/-2
2HCl=+1/-2
MgCl2=+2/-1
Կապի տեսակ
CuO – կովալենտային
H2 – իոնային
CaO – կովալենտային
H2O – իոնային
MgO – կովալենտային
2HCl – իոնային
MgCl2 – կովալենտային

ВОПРОСЫ И ЗАДАНИЯ

1.Существует ли на самом деле остров Ахтамар? Где он находится?
Да, остров Ахтамар действительно существует. Он расположен в озере Ван на территории современной Турции. Остров известен своей богатой историей и культурным наследием, в частности, средневековой армянской церковью Святого Креста.

Подготовьте сообщение об этом острове.
Остров Ахтамар (арм. Աղթամար) является вторым по величине из четырех островов озера Ван. На острове находится церковь Святого Креста, построенная в X веке и являющаяся выдающимся образцом армянской архитектуры. Согласно легенде, название острова связано с трагической любовной историей: армянская княжна Тамар влюбилась в юношу, который каждую ночь переплывал озеро, ориентируясь на свет, зажигаемый ею. Отец Тамар, узнав об этом, разбил светильник, и юноша, сбившись с пути, утонул, воскликнув перед смертью: «Ах, Тамар». Эта легенда вдохновила армянского поэта Ованеса Туманяна на создание одноименной баллады.

2.С использованием интернета найдите информацию об О.Туманяне о жизни и творчестве писателя.
Ованес Туманян (1869–1923) — выдающийся армянский поэт, писатель и общественный деятель. Родился в селе Дсех в семье священника. Получил начальное образование в школе Джелалоглы (Степанаван), затем учился в Нерсисянской школе в Тифлисе (Тбилиси), но из-за материальных трудностей был вынужден оставить учебу и работать. Творчество Туманяна охватывает поэмы, баллады, рассказы и сказки, отражающие жизнь армянского народа. Среди его известных произведений — поэмы «Маро», «Сако из Лори», «Ануш», баллады «Ахтамар», «Парвана», «Капля мёда». Он также занимался переводами произведений Байрона, Гёте, Пушкина. Туманян был активным общественным деятелем, участвовал в помощи беженцам во время геноцида армян и возглавлял Комитет помощи Армении после советизации страны.

3.Прочитайте легенду на армянском языке и сравните с русским переводом.
Легенда об Ахтамаре рассказывает о любви между княжной Тамар и юношей, который каждую ночь переплывал озеро Ван, следуя за светом, который зажигала для него Тамар. Отец княжны, узнав об их встречах, разбил светильник, и юноша, потеряв ориентир, утонул, воскликнув перед смертью: «Ах, Тамар». В армянском языке легенда передается с глубокими эмоциональными оттенками и национальным колоритом. Русский перевод сохраняет основной сюжет и трагизм истории, однако некоторые нюансы и эмоциональные оттенки могут быть утрачены из-за особенностей перевода и различий между языками.

4.О чем эта легенда?
Легенда об Ахтамаре повествует о трагической любви между армянской княжной Тамар и простым юношей. Каждую ночь юноша переплывал озеро Ван, ориентируясь на свет, который зажигала для него Тамар. Отец княжны, узнав об их тайных встречах, разбил светильник, оставив юношу без ориентира. В результате юноша утонул, воскликнув перед смертью: «Ах, Тамар». Эта легенда символизирует силу любви и трагедию разлуки.

5. Что означал возглас юноши  «Ах, Тамар»: сожаление или обвинение?
Возглас юноши «Ах, Тамар» можно интерпретировать как выражение глубокой печали и сожаления. В момент осознания неизбежной гибели он восклицает имя возлюбленной, выражая свою любовь и горечь от невозможности быть с ней. Этот возглас отражает трагизм ситуации и безысходность, с которой столкнулся юноша.

Задание: спишите, раскрывая скобки.

1. Люди удивлялись мужеству юноши. 2.Каждое утро девушка восхищалась восходом солнца. 3. Учитель был доволен результатом моей работы. 4.Родители очень беспокоились о сыне, бабушка тоже тревожилась за здоровье внука. 5.Хозяин гостиницы был рад приезду гостей.

Составьте словосочетания, подбирая к глаголам имена существительные.

(Что?) – загрузить файл, передать сообщение, рассказать историю, предоставить документы.

(Чего?) – бояться темноты, лишиться работы, ожидать результата, достичь успеха, сбежать с острова.

(Чему?) – верить другу, завидовать соседу, радоваться победе, удивляться смелости.

(Чем?) – красить забор, копать грядку, рисовать пейзаж, угрожать тайной, увлекаться музыкой.

Պատասխանել հարցերին․
1. Ինչո՞ւ պետք է քթով շնչել:
Քանի որ բերանով շնչելը հանգեցնում է բազմաթիվ բակտերիաների և, հնարավոր է, վիրուսներ առաջանան: Բերանով շնչելը նաև բերում է բերանի տհաճ հոտի և տարբեր հիվանդությունների։ Բերանային շնչառությունը կարող է առաջացնել քնի խանգարումներ, որոնք ազդում են առօրյա կյանքի վրա: Այն կարող է նաև փոխել մարդկանց դեմքերի կառուցվածքը:

2. Ինչո՞ւ ջրի ﬔջ ընկած թոքի կտորը չի ընկղմվում:
Քանի որ, ամենայն հավանականությամբ, այն դեռևս բավականաչափ թթվածին ունի իր ներսում, ինչը հանգեցնում է նրան, որ այն լողում է ջրի գագաթին:

4. Ինչո՞ւ երեխան, ով այս կամ այն պատճառով դժվարանում է քթով շնչել, հաճախ է հիվանդանում մրսածության հիվանդություններով:
Երեխան, ով դժվարանում է քթով շնչել, հաճախ է հիվանդանում, քանի որ քթի լորձաթաղանթը բնական ֆիլտր է, որը պաշտպանում է մանրէներից և վիրուսներից: Բերանով շնչելիս օդը չի տաքանում ու խոնավանում, ինչը նպաստում է կոկորդի գրգռմանը և վարակների ներթափանցմանը: Բացի այդ, քրոնիկ թթվածնային անբավարարությունը կարող է թուլացնել իմունային համակարգը, ինչի հետևանքով երեխան դառնում է ավելի ենթակա մրսածության հիվանդություններին:

Ինչ նկատի ունեք երբ մեկի մասին ասում եք պատասխանատու մարդ է։
Պատասխանատու մարդ ենք կոչում այն անձին, ով գիտակցում է իր արարքների հետևանքները, կատարում է իր պարտականությունները և հարգանքով է վերաբերվում այլ մարդկանց իրավունքներին ու պարտականություններին: Պատասխանատու մարդը խոսքի և գործողությունների մեջ կայուն է, և մարդիկ կարող են վստահել նրան:

Թվարկեք թե ինչ պատասխանատվություն ունեք դուք և ձեր ուսուցիչները։
Ես՝ որպես անհատ, պատասխանատու եմ իմ արարքների, խոսքերի, ուսման, ընտանիքի հանդեպ իմ պարտականությունների, ինչպես նաև ընկերներիս և շրջապատիս նկատմամբ վերաբերմունքի համար: Իմ ուսուցիչները պատասխանատու են իրենց ուսանողների կրթության, ճիշտ տեղեկատվության մատուցման, աշակերտներին բարոյական արժեքներ փոխանցելու և նրանց օգնելու՝ դառնալու կրթված ու մտածող քաղաքացիներ:

Ձեր կյանքում լինու՞մ են իրավիճակներ, երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին ներքուստ չեք հանդուրժում, բայց արտաքուստ հանդուրժում եք:
Այո, լինում են դեպքեր, երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկի վարքագիծ ներքուստ չեմ ընդունում, բայց արտաքուստ պահպանում եմ հարգալից և հանդուրժող վերաբերմունք: Դա հատկապես կարևորվում է կոնֆլիկտային իրավիճակներում, երբ նպատակահարմար է պահպանել խաղաղություն և զերծ մնալ ավելորդ վեճերից:

Ինչ կլինի, եթե հասարակության մեջ չլինի հանդուրժողականության մթնոլորտ:
Կաճի ագրեսիան, անհանդուրժողականությունը կարող է վերածվել կոնֆլիկտների, հասարակությունը կարող է պառակտվել, ինչը կհանգեցնի սոցիալական լարվածության, ճնշումների և նույնիսկ բռնությունների:

Ինչու՞ է հանդուրժողականությունը կարևոր ժողովրդավարական հասարակությունում:
Ժողովրդավարական հասարակությունում մարդիկ ունեն տարբեր տեսակետներ, կրոններ, մշակույթներ և գաղափարներ: Հանդուրժողականությունն ապահովում է, որ այդ բազմազանությունը չհանգեցնի հակամարտությունների, այլ նպաստի խաղաղ գոյակցության, փոխըմբռնման և համագործակցության: Այն օգնում է պաշտպանել մարդու իրավունքները և ապահովում է արդար հասարակություն:

Տիգրան Արտյուշայի Հայրապետյան (1964 թ. մարտի 18, Երևան – 1999 թ. մարտի 9, Երևան) եղել է հայ քաղաքագետ, լրագրող, միջազգայնագետ-վերլուծաբան։ Նա ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի արևելագիտության ֆակուլտետի արաբագիտության բաժինը և շարունակել ուսումը Հաբիբ Բուրգիբի անվան Կենդանի լեզուների թունիսյան ինստիտուտում։ Արցախյան շարժման ընթացքում հանդես է եկել որպես ուսանողական առաջնորդներից մեկը։

1991 թվականից սկսած, Հայրապետյանի հրապարակախոսական հոդվածներն ու վերլուծական նյութերը պարբերաբար տպագրվել են zarówno Հայաստանի, ինչպես նաև եվրոպական մամուլում։ Նա հիմնադրել և ղեկավարել է Երևանում գործող քաղաքական և միջազգային հետազոտությունների կենտրոնը։

Տիգրան Հայրապետյանը մահացել է 1999 թվականի մարտի 9-ին՝ 34 տարեկան հասակում, ավտովթարի հետևանքով։ Նրա մահվան հանգամանքները դարձել են քննարկման առարկա, սակայն պաշտոնական տվյալներով դա եղել է դժբախտ պատահար։

Նրա մտքերը և վերլուծությունները շարունակում են ազդեցություն ունենալ հայաստանյան քաղաքական և հասարակական դաշտում։ Օրինակ, նա նշել է. «Ազատականության արևմտյան ընկալման ամենաայլասերված տարբերակի և արևելյան բռնապետության գերադրական նկրտումների խաչասերումից ծնվեց հրեշը՝ հայաստանյան տիպի ժողովրդավարությունը, որն անսանձելի է դարձել անգամ նրա ստնտու քաղաքական այրերի համար»։

Տիգրան Հայրապետյանի հիշատակը պահպանվում է նաև «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիրում, որտեղ ամեն տարի նշվում է նրա ծննդյան օրը՝ կազմակերպելով տարբեր միջոցառումներ և քննարկումներ՝ նվիրված նրա գործունեությանը և գաղափարներին։